Ιστορικές Πηγές για τη Γ' τάξη Ενιαίου Λυκείου

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

 Η δεύτερη ομάδα ερωτήσεων της Ιστορίας περιλαμβάνει δύο ερωτήσεις – από 25 μονάδες η καθεμία  που η απάντησή τους απαιτεί το συνδυασμό ιστορικών γνώσεων (κυρίως των πληροφοριών που παρέχει το διδακτικό εγχειρίδιο) και των στοιχείων που θα αντλήσει ο μαθητής από τα ιστορικά παραθέματα που δίνονται.

      Γι’ αυτό το λόγο παρατίθενται σε αποσπάσματα ή και ολόκληρα κείμενα, ιστορικά δοκίμια, άρθρα, ειδήσεις, γελοιογραφίες, γκραβούρες, γραφήματα κτλ, δηλαδή άμεσες ή έμμεσες πηγές ιστορικής πληροφόρησης, από τις οποίες ο μαθητής πρέπει να αποσπάσει τις σχετικές πληροφορίες, να τις εντάξει χρονικά και να τις συνδέσει με την ιστορική αφήγηση.

     Σε γενικές γραμμές μια πηγή:
→ επιβεβαιώνει και τεκμηριώνει τις πληροφορίες του σχολικού βιβλίου,
 → επεξηγεί και διασαφηνίζει τα ιστορικά δεδομένα του βιβλίου,
→ παρέχει πρόσθετα στοιχεία για ένα θέμα,
 → καταθέτει μια αντίθετη γνώμη από αυτή που υποστηρίζεται στο κείμενο του σχολικού βιβλίου, ή
 αποτελεί συνδυασμό των παραπάνω.

     Ο μαθητής πρέπει αρχικά να αντιληφθεί τη σχέση της πηγής με το σχολικό βιβλίο και στη συνέχεια να αξιοποιήσει το κείμενο της πηγής, για να ενισχύσει την απάντησή του. Οι μέθοδοι που προτιμώνται είναι η σύνθεση και η παράθεση.

 Σύμφωνα με τη μέθοδο της σύνθεσης, ο μαθητής επιχειρεί να συνδυάσει τα δεδομένα του βιβλίου με αυτά της πηγής. Αντίθετα , σύμφωνα με τη μέθοδο της παράθεσης, ο μαθητής γράφει, αρχικά, τις σχετικές με την ερώτηση ιστορικές γνώσεις από το σχολικό βιβλίο και στη συνέχεια σχολιάζει το κείμενο της πηγής, αφού πρώτα εντοπίσει τα σημεία που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη απάντηση.

     Πάντοτε ο μαθητής πρέπει να έχει ξεκάθαρο στο μυαλό του τι ακριβώς ζητάει η ερώτηση, να προσέχει, ώστε να περιλαμβάνει στην απάντησή του όλες τις πληροφορίες από το σχολικό εγχειρίδιο και τις αντίστοιχες από τα παραθέματα και να συνδέει κατάλληλα τις πρώτες με τις δεύτερες. Καλό είναι επίσης να επισημαίνει , κατά περίπτωση, νέα ή διαφορετικά από την ιστορική αφήγηση στοιχεία και να κρίνει ή να αξιολογεί τις πληροφορίες των πηγών, όταν αυτό χρειάζεται. 

     Στις Πανελλαδικές εξετάσεις μια καλογραμμένη απάντηση-μικρή έκθεση- που θα "πλέκει" τις ιστορικές γνώσεις με τις πληροφορίες της πηγής, αντί να παραθέτει απλά το ένα κάτω από το άλλο, θεωρείται το ιδανικό. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των γραπτών, ακόμη και των άριστων, είναι γραμμένα με την ασφαλή μέθοδο της παράθεσης.

     Στη βαθμολόγηση των γραπτών υπάρχει πάντα ο προβληματισμός μεταξύ των εξεταστών αν θα πρέπει να αφαιρεθούν μόρια για τον τρόπο με τον οποίο είναι γραμμένη η πηγή, από τη στιγμή που η παράθεση είναι αυτή που κυριαρχεί. Οι πιο αυστηροί και απαιτητικοί βαθμολογητές δηλώνουν ότι μια άψογη απάντηση γραμμένη με τη μέθοδο της παράθεσης θα την βαθμολογούσαν με 47-48/50, φυλάσσοντας το πλήρες 50άρι για γραπτό που θα ήταν γραμμένο με τη μέθοδο της σύνθεσης. Άλλοι δηλώνουν ότι θα είναι πιο επιεικείς με τυχόν παραλείψεις ενός γραπτού που επέλεξε τη μέθοδο της σύνθεσης, γιατί ο μαθητής αυτός τουλάχιστον ακολούθησε τον πιο επικίνδυνο δρόμο. Με άλλα λόγια, όσον αφορά στις εξετάσεις, η παράθεση είναι πλήρως αποδεκτή, αλλά για ένα άριστο γραπτό προτιμάται η μέθοδος της σύνθεσης. 

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

        Μπορεί να είναι σχετική με τη δομή της απάντησης, ή με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική, χρονολογική, κ.τ.λ. ένταξη του θέματος, ή να εμπεριέχει το θέμα και τη θέση του μαθητή για το ιστορικό συμβάν, ή να είναι μια άλλη, σχετική με τα ιστορικά γεγονότα , παράγραφος από το ιστορικό εγχειρίδιο ή μπορεί και να μην υπάρχει εισαγωγή, αλλά να ξεκινά ο μαθητής κατευθείαν την απάντησή του με την αναφορά του στις ιστορικές του γνώσεις .

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

1ος ΤΡΟΠΟΣ

1. Ιστορικές γνώσεις 

    Ο μαθητής παραθέτει τις ιστορικές γνώσεις , που σχετίζονται με το συγκεκριμένο ερώτημα, όσο το δυνατόν πιο κοντά στις πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο. 

2.Πληροφορίες από το ιστορικό παράθεμα

      Ο μαθητής καταγράφει οργανωμένα τις πληροφορίες που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη ερώτηση από το/τα ιστορικό παράθεμα/παραθέματα και τις συνδέει με τις ιστορικές γνώσεις που παρέθεσε στο προηγούμενο μέρος. Οι πληροφορίες παρατίθενται σε ξεχωριστή παράγραφο και με τέτοια συνδετική φράση που να δείχνει τη σχέση της πηγής με τα δεδομένα του βιβλίου (αποδεικτική, συμπληρωματική, αντιθετική κ.ά.). Το περιεχόμενο της πηγής παρουσιάζεται με τα λόγια του μαθητή, ενώ παρατίθενται αναφορές από το κείμενο της πηγής για επιβεβαίωση, μέσα σε εισαγωγικά ή παρενθέσεις.
    Συχνά οι μαθητές επιχειρούν την απλή αντιγραφή σχετικών (ή και άσχετων) τμημάτων του ιστορικού παραθέματος, χωρίς να τονίζουν τα σημεία που ενδιαφέρουν. Έτσι δεν απαντούν ακριβώς στα ζητούμενα και χάνουν πολύτιμους βαθμούς. Άλλες πάλι φορές αρκούνται σε μια γενικόλογη αναφορά στοιχείων του παραθέματος, χωρίς συγκεκριμένες αναφορές, χωρίς να φαίνεται δηλαδή από ποιο σημείο του κειμένου αλίευσαν τις πληροφορίες.
   Είναι φανερό πως δεν αρκεί η αντιγραφή των στοιχείων που προσφέρει η πηγή, ούτε η αναφορά τους, έστω και με άλλη διατύπωση. Είναι απαραίτητο να επιλέγονται προσεκτικά οι χρήσιμες πληροφορίες, να ιεραρχούνται ή κατά περίπτωση να ομαδοποιούνται και προπαντός, τα ζητούμενα του θέματος να συνδέονται με την ιστορική αφήγηση. Για να είναι η απάντηση ολοκληρωμένη κατά τη σύνδεση των ιστορικών γνώσεων και των στοιχείων του παραθέματος, καλό είναι να γίνονται συγκεκριμένες αναφορές.
   Προκειμένου να επιτευχθεί επαρκής σύνδεση της πηγής με τα ιστορικά δεδομένα του σχολικού βιβλίου, μπορεί να χρησιμοποιηθούν φράσεις του τύπου: «όπως έχει ήδη αναφερθεί…», « προηγουμένως έγινε λόγος για…», «σημειώθηκε ήδη ότι…», « σε συνέχεια των όσων αναφέρθηκαν…», «σε συνάρτηση με τα προηγούμενα…». 

2ος ΤΡΟΠΟΣ

    Ο δεύτερος τρόπος απάντησης είναι παραλλαγή του πρώτου , μια διαφοροποίηση δηλαδή στην οργάνωση της απάντησης. Συγκεκριμένα ο μαθητής μπορεί να αρχίσει το κύριο μέρος της ανάπτυξής του από τις πληροφορίες που παρέχει το ιστορικό παράθεμα και μετά να συνεχίσει με την παράθεση των ιστορικών γνώσεων. 

ΣΥΝΘΕΣΗ/ΕΠΙΛΟΓΟΣ
   Σ’ αυτό το μέρος ολοκληρώνεται η απάντηση, γιατί επιχειρείται η οριστική αποτίμηση, η αξιολόγηση, η πύκνωση όσων προαναφέρθηκαν , ανάλογα με αυτά που ζητά η ερώτηση. Επισημαίνεται επίσης η συμφωνία ή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών γνώσεων και των πληροφοριών που αποκόμισε ο μαθητής από την ανάγνωση του ιστορικού παραθέματος.

Παρατίθενται στη συνέχεια ορισμένες εκφράσεις που μπορούν να αξιοποιήσουν οι υποψήφιοι, προκειμένου να επιτευχθεί η επαρκής νοηματική σύνδεση των δεδομένων του βιβλίου με τις πληροφορίες της πηγής:

Σύμφωνα [μάλιστα και] με τα δεδομένα / στοιχεία που εξάγουμε / συνάγουμε / αντλούμε από το ιστορικό παράθεμα / πηγή …

Ανάλογες / Σχετικές / Παραπλήσιες είναι και οι πληροφορίες που παρέχει το ιστορικό παράθεμα / πηγή …

Η συγκεκριμένη άποψη μπορεί να τεκμηριωθεί βάσει της σχετικής μαρτυρίας που παρέχει το ιστορικό παράθεμα…

Τα όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως γίνονται τεκμαρτά / κατανοητά / αντιληπτά κι από το κείμενο του ιστορικού παραθέματος …

Ενισχυτικά / Προς επίρρωση των συγκεκριμένων δεδομένων, το ιστορικό παράθεμα καταγράφει ανάλογες πληροφορίες …

Πραγματικά / Όντως / Ειδικότερα / Γενικότερα / Συγκεκριμένα / Τελικά / Καταληκτικά / Ανακεφαλαιωτικά / Συνολικά / Επιπρόσθετα / Διευκρινιστικά / Συμπερασματικά / Επεξηγηματικά / Αντίθετα / Συμπληρωματικά είναι δυνατόν / είναι αναγκαίο / είναι εύλογο / είναι σημαντικό / να επισημανθεί / να σημειωθεί ότι …

Πρέπει / Οφείλει βέβαια / οπωσδήποτε / πάντως / φυσικά / εν τέλει / ίσως / πιθανόν να λάβει κανείς υπόψη το γεγονός ότι και στο ιστορικό παράθεμα διατυπώνονται παρόμοιες / παραπλήσιες / πανομοιότυπες πληροφορίες …

Πέρα από τα όσα σημειώθηκαν, είναι αναγκαίο να επισημανθεί / διευκρινιστεί / σημειωθεί και με βάση τα δεδομένα του κειμένου της πηγής ότι …

Η συγκεκριμένη άποψη / πληροφορία μπορεί να ερμηνευτεί / ενισχυθεί με σχετική παραπομπή σε ανάλογες πληροφορίες του ιστορικού κειμένου…

Οι προαναφερθείσες απόψεις / στοιχεία έρχονται σε [πλήρη / μερική] συμφωνία / σε ευθεία αντίθεση / συγκλίνουν / αποκλίνουν / διαφοροποιούνται / ταυτίζονται με όσα καταγράφονται στο ιστορικό παράθεμα…